Σχεδιάζοντας το μέλλον

Του Άρη Κολομβάτσου

Περίπου 25.000 άνθρωποι πεθαίνουν καθημερινά από την πείνα σε όλο τον πλανήτη. Τουλάχιστον 100 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είναι άστεγοι. Περίπου 800 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό. Σε απόλυτη φτώχεια ζουν 1,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη. Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς οτι ζούμε σε ένα τετριμμένο και ταυτόχρονα απάνθρωπο κοινωνικό σύστημα, όπου τα αγαθά και οι υπηρεσίες προσφέρονται σε λίγους. Η οικονομική κρίση που ζούμε σήμερα γνωρίζουμε όλοι οτι είναι μια επαναλαμβανόμενη κατάσταση που δυστυχώς γίνεται χειρότερη κάθε φορά.

Υπάρχει όμως τρόπος να ανατρέψουμε την κατάσταση; Υπάρχει λύση; Υπάρχει εναλλακτική πρόταση; Τι θα σκεφτόσασταν αν κάποιος σας έλεγε ότι υπάρχει τρόπος να σταματήσουν οι πόλεμοι, να μην είναι κανείς φτωχός, να έχουν όλοι στέγη και τροφή, ρούχα, ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση;

Αρχές Ιουνίου επισκέφτηκαν την χώρα μας ο επιστήμονας και κοινωνικός σχεδιαστής Ζακ Φρέσκο μαζί με την συνεργάτιδα του Ροξάν Μίντοους. Οι δυο τους εργάστηκαν για πάνω από 30 χρόνια σε ένα κοινωνικό μοντέλο που δίνει λύση σε αυτά τα προβλήματα και λέγεται “Σχέδιο Αφροδίτη” το οποίο παρουσίασαν σε διάλεξη που πραγματοποιήθηκε σε ξενοδοχείο των Αθηνών.

Δεν έχει νόημα να επικρίνεις τον πολιτισμό του σήμερα χωρίς να προσφέρεις εναλλακτικές λύσεις, λένε οι υποστηρικτές του σχεδίου. Σύμφωνα με τον ιδρυτή του, Jacque Fresco και της συνεργάτιδας του Roxanne Meadows το Venus Project προτείνει σχέδια για μία κοινωνική αλλαγή που θα οδηγήσει προς έναν ειρηνικό και βιώσιμο παγκόσμιο πολιτισμό. Περιγράφει ένα εναλλακτικό κοινωνικό πρότυπο, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένας τρόπος της ζωής και όχι μόνο προκηρύξεις κάποιου εγγράφου. Το “Σχέδιο Αφροδίτη” έχει ένα όραμα για το πως μπορεί να είναι το μέλλον εάν εφαρμόσουμε αυτά που ήδη ξέρουμε για να πετύχουμε έναν βιώσιμο παγκόσμιο πολιτισμό. Απαιτεί έναν επιστημονικό επανασχεδιασμό του πολιτισμού μας, στον οποίο ο πόλεμος, η φτώχεια, η πείνα, το χρέος, και τα άσκοπα βάσανα του ανθρώπου, αντιμετωπίζονται, όχι ως αναπόφευκτα αλλά ως απαράδεκτα.
Αυτό που λένε είναι οτι μια οικονομία βασισμένη στους φυσικούς πόρους εστιάζει στους πόρους παρά στο χρήμα και παρέχει μια δίκαιη διανομή αυτών κατά τρόπο ανθρωπιστικό και αποδοτικό. Είναι ένα σύστημα, στο οποίο τα αγαθά και οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμα χωρίς τη χρήση των χρημάτων, της πίστωσης, της ανταλλαγής, του χρέους ή της δουλείας. Ο πρώτος στόχος είναι να εξαλειφθεί η έλλειψη. Μια οικονομία βασισμένη στους φυσικούς πόρους υπερνικά την έλλειψη με τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και με την αυτοματοποιημένη παραγωγή και απογραφή μέσω υπολογιστών. Σχεδιάζει ασφαλείς, ενεργειακά αυτάρκεις πόλεις με προηγμένα συστήματα μεταφορών και θα παρέχει καθολική υγειονομική περίθαλψη και την ανάλογη εκπαίδευση. Μήπως τελικά ήρθε ο καιρός που πρέπει να δούμε σοβαρά τις εναλλακτικές προτάσεις που έχουμε για να χτίσουμε ένα ανθρώπινο μέλλον;


Ο “Α.τ.Κ.” μίλησε μαζί με τον Ζακ Φρέσκο και την Ροξάν Μίντοους λίγο πριν ξεκινήσουν την διάλεξη τους σε ξενοδοχείο της Αθήνας.

Πως θα περιγράφατε με λίγα λόγια το “Σχέδιο Αφροδίτη”;


Μίντοους: Αν δεν θέλουμε πόλεμο, φτώχεια, πείνα, εγκληματικότητα τότε πρέπει να σχεδιάσουμε μια διαφορετική κοινωνία που θα χρησιμοποιεί τους φυσικούς πόρους της γης ως κοινή κληρονομιά για όλους τους ανθρώπους. Όσο συγκεκριμένα έθνη μονοπωλούν τους φυσικούς πόρους της γης τα προβλήματα αυτά δεν θα σταματήσουν. Πολλοί άνθρωποι ρωτούν αν επαρκούν οι φυσικοί πόροι για όλους. Πρέπει να τους διαχειριστούμε έξυπνα. Σήμερα φτιάχνουμε προϊόντα μόνο και μόνο για να τα πουλήσουμε και πολλά από αυτά καταλήγουν στις χωματερές



Πιστεύεται οτι το “Σχέδιο Αφροδίτη” θα γίνει αποδεκτό σε όλα τα κοινωνικά στρώματα;


Φρέσκο: Μετά το ντοκιμαντέρ του Peter Joseph τουλάχιστον 50.000.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο γνωρίζουν για το “σχέδιο Αφροδίτη”. Η γνώση εξαπλώνεται πολύ γρήγορα και ο κόσμος που ενδιαφέρεται συνεχώς αυξάνεται, που σημαίνει οτι λειτουργεί. Επιστήμονες, αστροναύτες, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, αγρότες είναι μερικοί από αυτούς που υποστηρίζουν το σχέδιο Αφροδίτη.

Πόσο χρόνο εκτιμάται οτι θα χρειαστεί για να στραφεί ο κόσμος σε μια εναλλακτική πρόταση κοινωνικού συστήματος όπως το “Σχέδιο Αφροδίτη” ;


Φρέσκο: Η μεταβατική περίοδος θα έχει πόνο, πορείες και σκοτωμούς. Θα είναι επώδυνη. Τίποτα δεν έρχεται εύκολα. Πιο παλιά οι γυναίκες δεν μπορούσαν να ψηφίσουν και έκαναν πορείες για να κερδίσουν το δικαίωμα στην ψήφο. Δεν ήταν εύκολο. Τις έβρισαν, τις χτύπησαν... Στους ανθρώπους που συναντώ λέω ότι οτι όσο περισσότερο μιλούν σε άλλους για το “Σχέδιο Αφροδίτη” τόσο πιο γρήγορα θα περάσει η “μεταβατική περίοδος”. Αν δεν κάνουν τίποτα, τότε απλά δεν θα γίνει τίποτε.



Η “μεταβατική περίοδος” έχει ξεκινήσει λοιπόν?


Μίντοους: Βρισκόμαστε σε ένα πολύ σημαντικό σημείο της μεταβατικής περιόδου. Τα πάντα γύρω μας διαλύονται. Υπάρχουν πολλές χώρες που οδεύουν προς την πτώχευση. Όχι μόνο η Ελλάδα. Αν οι άνθρωποι κοιτάξουν γύρω τους, θα δουν ότι η νομισματική οικονομία δεν λειτουργεί και δεν υπάρχει κανείς άλλος να τους δώσει μια ολοκληρωμένη εναλλακτική λύση, εκτός από το σχέδιο Αφροδίτη. Οι άνθρωποι προσπαθούν διαρκώς να διορθώσουν το υπάρχον σύστημα, ενώ στην πραγματικότητα το ίδιο το σύστημα προκαλεί τα προβλήματα.

Πιστεύετε ότι το υπάρχον κοινωνικό μοντέλο πρέπει να καταρρεύσει για να έρθει το “σχέδιο Αφροδίτη”; Είναι απαραίτητο;


Φρέσκο: Ναι, έτσι φαίνεται. Οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για τίποτα αρκεί να έχουν ένα αυτοκίνητο και ένα σπίτι. Δεν κάνουν τίποτα μέχρι να τους “χτυπήσει” το πρόβλημα. Χάνουν το σπίτι τους, την δουλειά τους και τότε λένε “τι συνέβη;” Τότε χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους ανθρώπους που ψήφισαν. Αυτό πρέπει να συμβεί.

Μίντοους: Οι άνθρωποι δεν είναι μορφωμένοι ώστε να αμφισβητήσουν πράγματα και καταστάσεις και να ζητήσουν εξηγήσεις. Τους γεμίζουν το μυαλό με σκουπίδια και τους κρατούν απασχολημένους. Είναι πολυτέλεια να γνωρίζεις και άλλες απόψεις γύρω από τα κοινωνικά συστήματα.



Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να αλλάξουμε το σημερινό κοινωνικό μας σύστημα;

Φρέσκο: Πριν από αρκετά χρόνια έκανα την εξής ερώτηση στον εαυτό μου: “Πως θα εντάξω ανθρώπους από διαφορετικές κοινωνίες στο “σχέδιο Αφροδίτη”. Τότε μπήκα στην οργάνωση Κου Κλουξ Κλαν για ενάμιση μήνα και την διέλυσα! Επίσης συμμετείχα στο “Συμβούλιο των Λευκών Πολιτών” το οποίο διέλυσα σε ένα μήνα! Συμμετείχα σε διάφορες ακραίες οργανώσεις για να τους αλλάξω γνώμη. Αν δεν το κάνεις αυτό τότε πως ξέρεις αν μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο; Μέχρι στιγμής έχουμε επιτυχία. Σε όποια χώρα και αν πήγαμε όλοι έδειξαν ενθουσιασμένοι.

Μίντοους: Αν οι άνθρωποι πραγματικά καταλάβαιναν το “σχέδιο Αφροδίτη” δεν θα είχαν καμία αντίρρηση. Το “σχέδιο Αφροδίτη” δεν βλάπτει κανέναν. Αυτό που κάνει είναι να βελτιώνει την ζωή μας. Ακόμα και οι πιο πλούσιοι του κόσμου θα έχουν καλύτερη ζωή. Αν απελευθερώσεις τις επιστήμες και την τεχνολογία μέσα στην κοινωνία για να βελτιώσεις τις ζωές των ανθρώπων τότε θα είναι ένας πολύ διαφορετικός κόσμος. Δεν νομίζω οι άνθρωποι να έχουν αντίρρηση να το καταλάβουν αυτό.

Φρέσκο: Ας πάρουμε για παράδειγμα τους στρατιώτες. Αντί να φτιάξουμε ένα στρατό με εκατομμύρια στρατιώτες, θα τους στέλναμε στο σχολείο και θα τους εκπαιδεύαμε να δίνουν λύσεις σε προβλήματα. Λύσεις σε προβλήματα όπως η τροφή και στέγαση ανθρώπων που ζουν στην φτώχεια. Βλέπεις ο στόχος είναι να φτιάξουμε ανθρώπους που δίνουν λύσεις σε προβλήματα και όχι “μηχανές του θανάτου”. Όταν οι στρατιώτες πολεμούν, σκοτώνουν αδέλφια, γονείς, μωρά έγκυες γυναίκες, καταστρέφουν πόλεις. Απλά “χτίζουν“ μίσος. Αυτό το μίσος δεν θα ξεχαστεί ποτέ. Για το λόγο αυτό δεν θέλουμε ούτε στρατό, ούτε ναυτικό, ούτε αστυνομία, ούτε φυλακές γιατί πιστεύουμε ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά διαμορφώνεται μέσα από την παιδεία. Αν μεγαλώσεις στην Γαλλία θα μιλάς σαν Γάλλος. Αν μεγαλώσεις στην Γερμανία θα μιλάς σαν Γερμανός. Εξαρτάται απο που προέρχεσαι. Αν είχες γεννηθεί στο νότο των Ηνωμένων Πολιτειών θα έλεγες “φέρε μου έναν αράπη να τον κλοτσήσω στον πισινό και να τον κρεμάσω σε ένα δέντρο”. Είναι ο άνθρωπος που μιλάει ή το περιβάλλον που μεγάλωσε? Πιστεύω ακράδαντα οτι ο άνθρωπος διαμορφώνεται στο περιβάλλον που μεγάλωσε. Το μόνο πράγμα που κληρονομείς απο τους γονείς σου είναι το χρώμα των ματιών σου, το σχήμα της μύτης σου και του προσώπου σου. Όχι αξίες. Δεν κληρονομείς απληστία και προκαταλήψεις.

Με ποιο τρόπο θα αντιμετωπίσετε τέτοιου είδους κοινωνικά συμπτώματα?

Μίντοους: Πιστεύουμε οτι δεν μπορείς να ξεπεράσεις το κοινωνικό σου περιβάλλον. Στους ρωμαϊκούς χρόνους οι οικογένειες πήγαιναν στις αρένες για να δουν τα λιοντάρια να τρώνε τους χριστιανούς. Δεν αποκλείεται λοιπόν τα παιδάκια να έλεγαν στους γονείς τους “ μπαμπά θα με πας την άλλη βδομάδα να δω τα λιοντάρια να τρώνε χριστιανούς?” και ο μπαμπάς θα απαντούσε “Μόνο αν είσαι καλό παιδί!”. Οπότε τι συμβαίνει; Είναι τρελοί; Είναι ο πατέρας κακός; Όχι! Απλά είναι προσαρμοσμένοι στην εποχή τους και το ίδιο πράγμα συμβαίνει και σήμερα. Οι στρατιώτες πηγαίνουν και βομβαρδίζουν ολόκληρα χωριά και τους καρφιτσώνουν στο πέτο της στολής τους μετάλλια! Δηλαδή τους επιβραβεύουν. Αν θέλεις διαφορετική συμπεριφορά πρέπει να κοιτάξεις μέσα στην κοινωνία που τις δημιουργεί και να σχεδιάσεις ένα σύστημα που θα σου δώσει αυτήν την εποικοδομητική ανθρώπινη συμπεριφορά. Σήμερα γνωρίζουμε πως μπορούμε να το πετύχουμε αυτό.


Θα υπάρχει κάποιο είδος διεύθυνσης/κυβέρνησης σε μια πόλη του “Σχεδίου Αφροδίτη”;

Φρέσκο: Όχι. Το μόνο πράγμα που θα συμβαίνει σε αυτήν την πόλη είναι ότι αν θες να γίνεις γιατρός, πηγαίνεις στο σχολείο δωρεάν και γίνεσαι γιατρός. Δηλαδή , εξαρτάται απο εσένα τι θες να γίνεις και όχι από εμένα. Κανείς δεν παίρνει αποφάσεις στο μέλλον. Απλά “φτάνουν σε αυτές”. Καταλαβαίνεις ποια είναι η διαφορά; Αν έχεις μια κάμερα και καλό φωτισμό θα τραβήξεις μια καλή φωτογραφία. Δηλαδή φτάνεις στην απόφασή σου από την εμπειρία σου. Οι άνθρωποι θα “φτάνουν “ στις αποφάσεις τους και δεν θα χρειάζεται να τις φτιάχνουν. Επιτρέπουμε σε όλους να κάνουν αυτό που θέλουν. Εκτός απο το να κάνουν κακό σε άλλους ανθρώπους. Ακόμη και αν κάνουν κακό σε άλλους δεν μπαίνουν στην φυλακή, αλλά τους προσφέρεται βοήθεια.


Μίντοους: Αν διαθέσεις τα αγαθά και τις υπηρεσίες στους ανθρώπους δεν χρειάζεται να φτιάξεις νόμους όπως κάνουν οι κυβερνήσεις. Τα παιδιά στην Αμερική κλέβουν ρολόγια. Αν κλέψεις 3 φορές μπαίνεις φυλακή για αρκετό καιρό. Τα ρολόγια κοστίζουν μερικές εκατοντάδες ευρώ. Όταν φυλακίζεις ανθρώπους για πολλά χρόνια το κόστος είναι πολύ μεγαλύτερο από την κλοπή. Επίσης δεν βγαίνουν απο την φυλακή καλύτεροι άνθρωποι. Η φυλακή είναι ένα σχολείο εγκληματιών. Δεν τους κάνει καλύτερους ανθρώπους. Τελικά δεν θα ήταν πιο φτηνό να τους δώσουν τα ρολόγια; Να τους δώσουν την δυνατότητα στην εκπαίδευση;


Γιατί όλα τα σπίτια στις πόλεις του “σχεδίου Αφροδίτη” είναι ίδια; Γιατί δεν υπάρχει “προσωπικότητα”;

Μίντοους: Όταν έχεις διαφορετικές αρχιτεκτονικές σπιτιών, τότε έχεις να κάνεις με το “εγώ” του αρχιτέκτονα. Όταν μιλάμε για σπίτια που σου προσφέρουν ποιότητα ζωής. τα κριτήρια είναι πολύ διαφορετικά. Για παράδειγμα τα κτήρια έχουν συγκεκριμένο σχήμα για να είναι μεγάλης αντοχής. Αν διπλώσεις ένα χαρτί σε κύλινδρο αντέχει πολύ μεγαλύτερο βάρος απο ότι σε τετράγωνο . Για αυτό το λόγο τα κτίρια είναι στρογγυλά. Τα πάντα έχουν λόγο για το πως είναι.

Φρέσκο: Η αλήθεια είναι οτι οι άνθρωποι έχουν πολλές επιλογές . Οι περισσότεροι άνθρωποι θα μετακινούνται στο μέλλον. Δεν θα μένουν στο ίδιος μέρος για όλη τους την ζωή. Οι πόλεις θα είναι κατασκευασμένες έτσι ώστε να εξυπηρετούν αυτό που θέλουν . Θα φτιάχνεις το σπίτι όπως το θες εσωτερικά και θα το πηγαίνεις σε όποια πόλη θες. Θα κάθεσαι μπροστά σε μια μηχανή και θα λες “θέλω ένα σπίτι”. Τότε το μηχάνημα θα σου δείχνει διαφορετικά σπίτια. Όταν δεις κάτι που θα σου αρέσει θα του λες “σταμάτα”. Μετά θα μπορείς να κάνεις ότι αλλαγές θες. Δηλαδή να αλλάξεις θέση στα δωμάτια . Η μητέρα για παράδειγμα μπορεί να μετακομίσει το δωμάτιο του παιδιού της δίπλα στο δικό της. Επίσης το δωμάτιο του παιδιού θα έχει μικρά αντικείμενα ώστε να ταιριάζουν με το μέγεθος του παιδιού. Όσο μεγαλώνει το παιδί θα μεγαλώνουν και τα αντικείμενα! Τα αντικείμενα αυτά έχουν ένα υλικό με “μνήμη” το οποίο έχει την δυνατότητα να μεγαλώνει σε μέγεθος παράλληλα με το παιδί. Πρέπει να ενημερώσουμε τον κόσμο για το τι μπορεί να προσφέρει σήμερα η επιστήμη.

Υπάρχει ενδιαφέρον από άλλους επιστήμονες για τις πόλεις;

Μίντοους: Όσους έχουμε γνωρίσει προσπαθούν να κάνουν γνωστό στον κόσμο το σχέδιο Αφροδίτη. Ξέρουμε επιστήμονες που κάνουν διαλέξεις. Δεν είμαστε αυτή την στιγμή στο στάδιο οικοδόμησης. Θα το θέλαμε πολύ αλλά δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα. Θα θέλαμε επίσης να κάνουμε μια μεγάλη κινηματογραφική παραγωγή για να κάνουμε το “σχέδιο Αφροδίτη” γνωστό σε όλο τον κόσμο. Δυστυχώς οι άνθρωποι σήμερα δεν ξέρουν τίποτα άλλο εκτός από τον κομμουνισμό, τον σοσιαλισμό, τον φασισμό, τον καπιταλισμό κλπ. και το σχέδιο Αφροδίτη δεν είναι κανένα από αυτά τα συστήματα. Είναι εντελώς καινούριο .


Ζήσατε την μεγάλη κρίση που ξεκίνησε τέλος της δεκαετίας του '20. Πως θα την συγκρίνατε με την σημερινή οικονομική κρίση;

Φρέσκο: πράγματι το έζησα. Η κρίση ήταν τρομακτική και χρειάστηκε ο πόλεμος για να μας βγάλει απο την κρίση. Ανοίξαμε εργοστάσια και φτιάξαμε όπλα. Αυτή την φορά έχουμε πόλεμο αλλά δεν μας βγάζει απο την κρίση. Οπότε τώρα βρισκόμαστε στο τελευταίο στάδιο του νομισματικού συστήματος. Αν ο κόσμος δεν καταλάβει για τι πράγμα μιλάμε, θα σκοτωθούμε μεταξύ μας. Φοβάμαι πάρα πολύ τους πολιτικούς και τους επιχειρηματίες γιατί δεν καταλαβαίνουν πως λειτουργεί ο κόσμος. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το “ εργοστάσιο μου”, “το εισόδημά μου”, ο έλεγχος του χρήματος και των ανθρώπων. Οδεύουμε προς την κατάρρευση του νομισματικού συστήματος. Κανένα σύστημα δεν μπορείς να το “παγώσεις” και να μείνει στάσιμο για πάντα.


Η επίσημη ιστοσελίδα του "Venus Project"  στα Ελληνικά

Το κίνημα Zeitgeist στην Ελλάδα

Το ντοκιμαντέρ στο livestream με ελληνικούς υπότιτλους.

Το επίσημο site του ντοκιμαντέρ