Ηλεκτρονικές Εγκυκλοπαίδειες: Η υπερδύναμη της γνώσης

"Επειδή ο κόσμος θα είναι πάντα ριζικά νέος, η ιδανική εγκυκλοπαίδεια θα πρέπει να είναι ριζοσπαστική, να καινοτομεί δρώντας ενάντια στο σύνηθες" είπε κάποτε ο Αμερικανός συγγραφέας Charles Van Doren, μη γνωρίζοντας ότι αυτά του τα λόγια θα έβρισκαν την απόλυτη εφαρμογή τον 21ο αιώνα. Εδώ και μία δεκαετία η μορφή της παραδοσιακής εγκυκλοπαίδειας άλλαξε.
Έπαψε να είναι απλά μια κιβωτός γνώσης αλλά μετατράπηκε σε Μίτο της Αριάδνης στους λαβυρίνθους του παγκόσμιου Νου. Νέες Ηλεκτρονικές Εγκυκλοπαίδειες συνδεδεμένες με το Ιnternet έκαναν την εμφάνισή τους, φέρνοντας τον πλούτο της ανθρώπινης γνώσης στο σπίτι και στο γραφείο καθενός από εμάς. Νέες εγκυκλοπαιδικές δομές που συνδυάζουν τη ζωντάνια της εθελοντικής συμμετοχικής εργασίας μιας Wikipedia με τη βαθιά γνώση και εμπειρία των ειδικών μιας Βritannica. Νέες εγκυκλοπαιδικές δομές που βρίσκονται σε ανοικτό διάλογο με ολόκληρη την κοινωνία, που δέχονται συνεισφορές από τους αναγνώστες τους αλλά και διαθέτουν το ευρύτερο επιτελείο ειδικών για την επιμέλεια του περιεχομένου της.

Στην έκδοση ηλεκτρονικών εκδόσεων των τίτλων τους -παράλληλα με τις έντυπες- έχουν προχωρήσει την τελευταία δεκαετία κάποιες από τις μεγαλύτερες εγκυκλοπαίδειες της Ελλάδας και του εξωτερικού, ακολουθώντας τις επιταγές της σύγχρονης τεχνολογίας και προσαρμοζόμενες στα νέα δεδομένα της ψηφιακής εποχής.
Στην Ελλάδα, ο εκδοτικός οργανισμός «Πάπυρος», που από το 1962 εκδίδει τη γνωστή εγκυκλοπαίδεια «ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ – ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ», το 2004 ξεκίνησε μια φιλόδοξη προσπάθεια για τη δημιουργία σύγχρονων ηλεκτρονικών εκδόσεων, με σκοπό να διατηρήσει αλλά και να διευρύνει το αναγνωστικό κοινό του. Σε κάτι αντίστοιχο έχει προχωρήσει και η εγκυκλοπαίδεια «Δομή», η οποία μαζί με την έντυπη έκδοση των 33 τόμων παρέχει και ένα dvd με επιπλέον θεματολογία, ενταγμένη σε 10 θεματικές ενότητες.
Ηλεκτρονική έκδοση έχει και η αρχαιότερη και πιο γνωστή εγκυκλοπαίδεια παγκοσμίως, η αγγλική Britannica. Η πρώτη έκδοση της Britannica σε CD-ROM κυκλοφόρησε το 1994. Εκείνη την περίοδο περίπου εμφανίστηκε και η πρώτη διαδικτυακή έκδοση. Το 1999 η έκδοση αυτή έγινε προσωρινά δωρεάν, ενώ από το 2001 η ηλεκτρονική έκδοση έγινε πάλι πληρωτέα.
Να σημειωθεί ότι οι περισσότερες ηλεκτρονικές εκδόσεις των εγκυκλοπαιδειών επιτρέπουν στους χρήστες να βλέπουν μέσω του διαδικτυακού τόπου ποια λήμματα είναι νέα, ποια είναι αναβαθμισμένα και γενικά όλες τις νέες εξελίξεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, παρέχοντάς τους ταυτόχρονα τη δυνατότητα να «κατεβάζουν» τις αντίστοιχες πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν.

Οι πιο γνωστές ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες:

WIKIPEDIA
Πρόκειται για μία διεθνή, ανοιχτού περιεχομένου, εγκυκλοπαίδεια, η οποία βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.wikipedia.org. Γράφεται σε συνεργασία από εθελοντές με το λογισμικό (wiki), που σημαίνει ότι άρθρα μπορεί να προστεθούν ή να αλλάξουν από τον καθένα, απλώς πατώντας στη σύνδεση επεξεργασία που εμφανίζεται στην κορυφή της κάθε σελίδας. Από την ίδρυσή της το 2001, η Βικιπαίδεια έχει μεγαλώσει ραγδαία σε έναν από τους μεγαλύτερους ιστότοπους αναφοράς στο Web, προσελκύοντας τουλάχιστον 684 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Υπάρχουν πάνω από 75.000 ενεργοί συμμετέχοντες που εργάζονται σε περισσότερα από 10.000.000 άρθρα και σε περισσότερες από 250 γλώσσες. Σημειώνεται ότι μόνο στην ελληνική έκδοση υπάρχουν 50.158 άρθρα. Οι επισκέπτες δεν χρειάζονται εξειδικευμένα προσόντα για να συμβάλουν, δεδομένου ότι ο πρωταρχικός ρόλος τους είναι να γράψουν άρθρα που καλύπτουν την υφιστάμενη γνώση. Αυτό σημαίνει ότι άνθρωποι όλων των ηλικιών και από οποιοδήποτε πολιτιστικό και κοινωνικό περιβάλλον μπορούν να συνεισφέρουν. Ωστόσο, εξαιτίας αυτής ακριβώς της ανοικτής φύσης της, ο βανδαλισμός και η ανακρίβεια είναι μόνιμα προβλήματα και το κύρος της Wikipedia είναι συχνά αμφισβητούμενο. Έχει επικριθεί για τη συστηματική τάση προτίμησης της δημοφιλούς άποψης παρά της αξιόπιστης, καθώς και μια σχετική έλλειψη υπευθυνότητας και δικαιοδοσίας σε σύγκριση με τις παραδοσιακές έντυπες εγκυκλοπαίδειες.

LIVEPEDIA
Η πρώτη αμιγώς ελληνική διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια. Γράφεται και αυτή σε συνεργασία από εθελοντές, χρησιμοποιώντας ένα λογισμικό τύπου wiki. Η εν λόγω προσπάθεια ξεκίνησε το 2005 με την υποστήριξη της εταιρείας Magenta, η οποία διέθεσε σαν αρχική συνεισφορά τα λήμματα του Ελληνικού Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού της. Αργότερα, όμως, ως αποτέλεσμα τής πολιτικής συνεργασιών με κατόχους περιεχομένου στην Ελλάδα, προστέθηκε περιεχόμενο από χορηγούς. Σήμερα η Livepedia έχει ξεπεράσει τα 100.000 λήμματα.

E - ENCYCLOPEDIA
Διάστημα, ανθρώπινο σώμα, ιστορία, φύση, γη, επιστήμη και τεχνολογία, κοινωνία και πεποιθήσεις είναι μόνο μερικά από τα “ειδικά” θέματα για τα οποία προσφέρει πληροφορίες η “επιστημονική” ηλεκτρονική αυτή εγκυκλοπαίδεια. Με το πλεονέκτημα κατά πολλούς, του να προσφέρει υπέροχες ψηφιακές εικόνες δίνει λόγο σε πολλούς χρήστες που λατρεύουν για παράδειγμα τις φαντασμαγορικές λήψεις του διαστήματος να αποθηκεύσουν ως φόντο στον υπολογιστή τους ένα από τα πιο παράξενα είδη σαύρας ή λήψεις φυσικών φαινομένων που προκαλούν δέος.

GIGAPEDIA
Μία ιδιαίτερη σελίδα είναι εκείνη της Gigapedia. Δεν δίνει πληροφορίες με την κλασική έννοια της εγκυκλοπαίδειας αλλά προσφέρει εκατομμύρια βιβλία από κάθε σημείο του πλανήτη μόνο με ένα κλικ στον υπολογιστή. Στην αρχή εμφανίζει μία διεύθυνση-σύνδεσμο που κατευθύνει τον χρήστη ακόμα και σε συγκεκριμένη σελίδα βιβλίου. Βιβλία κάθε κατηγορίας, ακόμα και εξεζητημένα όπως ειδικά συγγράμματα μηχανολογικής εμφανίζονται στον υπολογιστή με την ονομασία και τη διεύθυνσή τους έτοιμα ακόμα και για να τα “κατεβάσει” κανείς με μεγάλη ταχύτητα.